Μετά από κοπιώδη συγκέντρωση στοιχείων καταγράφω κάποιες επισημάνσεις για τα δίκτυα διανομής οπλισμού από το 1960 μέχρι το 1964 από τα Κόκκινα σε ολόκληρη την Κύπρο.
Γράφει ο Γιάννης Πεγειώτης, με καταγωγή από Ακάμα και Τηλλυρία.
Ο Τουρκοκύπριος επικεφαλής των Κοκκίνων περιγράφει σε συνέντευξή του τα παρακάτω:
Η μεταφορά των όπλων και πυρομαχικών από την Τουρκία γινόταν μέσω της παραλίας των Κοκκίνων. Τα υλικά αποκρύβονταν σε σπηλιές για να μην εντοπιστούν από τους Ειρηνευτές. Την επόμενή μέρα έρχονταν οι Βρεττανοί. Αφού εισέπρατταν τα λεφτά για τη μεταφορά έκρυβαν τον οπλισμό και αναχωρούσαν για τα χωριά που θα εξοπλίζονταν. Αναφέρει ως παράδειγμα την Πόλη Χρυσοχούς, η οποία εξοπλίστηκε με φορτίο που απεκρύβει σε φορτωτική αλευροειδών σε ειδικό κοντέινερ, όπως αναφέρει.
Η οργάνωση αμύνης του θύλακα έγινε με την εποπτεία Τούρκου Ανώτερου αξιωματικού. Περιλάμβανε πρώτη και δεύτερη γραμμή αμύνης και δίκτυο με κελλάρια κάτω από τα σπίτια, για προστασία των αμάχων. Αναπτύσσει παρουσία επτακοσίων ανδρών, εκ των οποίων οι 678 Τουρκοκύπριοι και οι 22 Τούρκοι Στρατιωτικοί. Τρεις τουλάχιστόν ήταν αξιωματικοί.
Τα Κόκκινα ως χωριό ουδέποτε υπερέβη τους τριακοσίους κατοίκους και εντασσόταν στην ομάδα χωριών που διαπραγματεύονταν την επιστροφή τους στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Στην πρώτη απογραφή των Βρεττανών οι κάτοικοι του δεν ξεπερνούσαν τους διακόσιους και ομιλούσαν όπως όλα τα χωριά της ευρύτερης Τηλλυρίας και την ελληνικήν. Χωριό μικτής ταυτότητος με αρκετά εκκλησιαστικά μνημεία στα χώματα του και με λινοβαμβακική ρίζα, όπως μαρτυρούν στοιχεία που έφερε στο φως ο Κωστής Κοκκινόφτας.
Η περιοχή ήταν γενικά φτωχή και είχε να αντιμετωπίσει σειρά προκαταλήψεων εις βάρος των κατοίκων της Χριστιανών και Οθωμανών, λόγω της εμμονής στην επαιτεία, της απομόνωσης, της συγκεχυμένης τους συμπεριφοράς σε θέματα ταυτότητος πίστης και γενικώς ευμετάβλητης συμπεριφοράς με επίκεντρο το όφελος. Είχε διαδραματίσει κατά τις αποικιοκρατικές αρχές ρόλο κάλυψης στο ζήτημα των φυγόστρατων και φυγόδικων. Ήτο από τις παραμελημένες και απομονωμένες περιοχές με παιδευτική υστέρηση. Γειτνίαζε με δύσβατες δασώδεις περιοχές που ευνοούσαν το έγκλημα, την
έκνομή συμπεριφορά και τις ζωοκλοπές.
Τα Κόκκινα επελέγησαν ως θύλακας για πολλούς λόγους. Κυρίως για την επαφή με τα θαλάσσια δρομολόγια και την γεωλογική εύνοια. Η θαλάσσιά πρόσβαση και η οδός των προμήθειών δεν εμποδίστηκε από τους Βρεττανούς, ούτε και η άφιξή των Τουρκοκυπρίων εθελοντών. Πολλά έργα διεκπεραιώθηκαν προ της 16ης Αυγούστου του 1960.
Συμφωνά με βάσιμές πληροφορίες ο θύλακας λάμβανε ισχυρή χρηματοδότηση από τη Λευκωσία για να μπορεί να διανέμει τον οπλισμό αποκεντρωμένα, απαλλάσσοντας την ηγετική ελίτ της Λευκωσίας από κινδύνους και ευθύνες. Η ανάληψη ευθυνών από το σώμα των Κοκκίνων ευνόησε κάποια από τα μέλη του στην μελλοντική τους πορεία. Γενικά μια νέα γενιά απερίσκεπτων πρωταγωνιστών στους θύλακες θα προξενήσει κακά στον τόπο.
Το φαινόμενο Κόκκινά απασχόλησε αρκετές μυστικές Υπηρεσίες στα χρόνια εκείνα (1958 μέχρι 1974). Πληροφορίες και φωτογραφικό υλικό συγκεντρώνονται από ερευνητές. Υπάρχουν όμως αρκετά αναπάντητά ερωτήματα για την ανάπτυξη μιας πολίχνης σε κέντρο διανομής οπλισμού και το μερίδιο κάποιων δυτικών δυνάμεών.
Η ιστορία των Κοκκίνων και του δικτύου θυλάκων είναι ένα ζήτημά ανοικτό. Χωρίς αμφιβολία η δημιουργία του θύλακα από την Τουρκία και τα επιτελεία της τουρκοκυπριακής ελίτ στη Λευκωσία μόνο δεινά επέφεραν σε όλους τους κατοίκους της Τηλλυριας. Σε κάποιους που συνεργάστηκαν με την Τουρκία και τους Βρεττανούς δώρισε ουκ ολίγα.
