Ο Ελληνοαμερικανός Τζέιμς Δημήτρης Νοτόπουλος μελετητής του Ομήρου και των αρχαίων ποιητών, ερεύνησε το 1953 το φαινόμενο των ποιητάρηδων και των παραδοσιακών μουσικών οργανοπαικτών, ανάμεσα στους Ορθοδόξους Χριστιανούς Έλληνες της Κύπρου μας, ηχογραφώντας και διασώζοντας σπάνιες φωνές, παραλλαγές και εκτελέσεις.
Επιμέλεια – Έρευνα: Γιάννης Πεγειώτης
Το 1953 ηχογραφεί την Αθηνούλα Χρίστου, τυφλή ποιητάρισσα από το χωριό Ποτάμι. Από τον λογαριασμό kourostatis στο YouTube, που διασώζει πολλά αξιόλογα παραδοσιακά ευρήματα της μουσικής μας, πληροφορούμαστε πως αναφορές στην Αθηνουλα Χρίστου συναντούμε και στη συγγραφέα και ερευνήτρια Αθήνα Ταρσούλη. Ο Νοτόπουλος ηχογράφησε και άλλους ποιητάρηδες σε δικά τους ποιήματα ή αλλά που επανεκδίδαν και κυκλοφορούσαν.
Όπως γράφει ο λογαριασμός στο Youtube Kourostatis:
Αθηνούλα Χρίστου: Μια τυφλή Κύπρια ποιητάρισσα από το Ποτάμι Μόρφου
Η Αθηνούλα Χρίστου ήταν μια τυφλή λαϊκή ποιητάρισσα από το χωριό Ποτάμι του Μόρφου, η οποία όταν ηχογραφήθηκε να τραγουδά αυτό το θλιβερό τραγούδι το 1953 ήταν μόλις 18-20 χρονών αν και στα αυτιά μας σήμερα ακούγεται σαν να ήταν γριά λόγου της χροιάς της φωνής της. Η παρουσία της Αθηνούλας πάνω σε αυτή τη γη θα μπορούσε να είχε χαθεί χωρίς να την θυμάται κανένας σήμερα όπως και τόσοι άλλοι λαϊκοί τραγουδιστές και ποιητάρηδες που έφυγαν από τη ζωή και ξεχάστηκαν. Η άτυχη τυφλή ποιητάρισσα όμως είχε την τύχη να ηχογραφηθεί από τον ελληνοαμερικάνο James Notopoulos, ο οποίος ήρθε στη Κύπρο από την Αμερική για να ηχογραφήσει παραδοσιακά τραγούδια και να μαζέψει υλικό από τους διάφορους ποιητάρηδες που γυρνούσαν όλη την Κύπρο στα πανηγύρια και απάγγελναν τα ποιήματά τους. Σε ένα από αυτά τα πανηγύρια, κατά την γιορτή του «κατακλυσμού» έτυχε να την γνωρίσει και η λαογράφος Αθηνά Ταρσούλη περίπου την ίδια χρονική περίοδο που τη γνώρισε και ο Notopouloς. Στο βιβλίο της «Κύπρος, τόμος Β’, σελ, 393», η Ταρσούλη αναφέρει ότι την γνώρισε στη Λεμεσό κατά τη γιορτή του κατακλυσμού όπου γύριζε τους δρόμους μ’ ‘εναν συνοδό και απάγγελνε στίχους της και πουλούσε φυλλάδια με τα πονεμένα της τραγούδια, γεμάτα επίκληση στον Θεό για το στερημένο φως των ματιών της.
Κατέγραψε μάλιστα και το πιο κάτω:
Το τραγούδι μας τυφλής
Βοήθησέ με, Πλάστη μου, δκυό στίχους να συντάξω,
τους πόνους της καρτούλας μου στον κόσμον να φωνάξω.
Θέ μου, γιατί μου στέρησες την πιο μεγάλην χάριν,
να ‘μαι λαμπάδα δίχως φως, νύχτα δίχως φανάριν;
Είντα την θέλω την ζωήν τζιαί να ‘ν’ κουζούλα* μαύρη;
Καλύττερα στην μαύρην γην τον νεπαμόν* της να ‘βρει.
Αφού, Πλάστη μου, ζωντανήν μ’ έσσιες εις το σκοτάδιν,
ίσως το φως μου δώσεις το, σαν κατεβώ στον Άδην.
Θεγέ μου, τα ομμάθκια μου θέλω να τα γιατρέψεις,
έτσι τυφλήν όπως τωρά στον Άδην μη με πέψεις.
Είντα τη θέλω τη ζωή τζιαί να την τρω’ η λύπη
τέδκιαν νεότην σκοτεινήν; Καλλύττερα να λείπει.
Εσού τζι’ εγιώ το ξέρουμεν τα δάκρυα που χύνω
πως ένι περισσότερα ‘που το νερόν που πίνω.
Τριών χρονών ήμουν μωρόν τζιαί χάθηκεν το φως μου·
μήπως εγιώνι βρέθηκα η αμαρτωλή του κόσμου;
Από ‘ναν φό(β)ον έπαθα τζιαί χάθηκεν το φως μου·
τα πλάσματα ‘εν τα θωρώ που παρπατούν ομπρός μου·
αν είναι γι’ άσπροι για γλωμοί, εγιώ ‘εν τους ιβλέπω.
Πλάστη πώσσιεις την δύναμιν, βούθα* με να μεν κλάψω.
Απόστολε Αντρέα μου, θαυματουρκέ του κόσμου,
που ‘δειξες τόσα θαύματα, δώσ’ μου τζι’ εμέν’ το φως μου
Γλωσσάρι κυπριακής διαλέκτου
κουζούλα = ξερός κορμός κλήματος
νεπαμός = ανάπαυση
βούθα = βοήθα