Παρότι η Κυπριακή Δημοκρατία προχώρησε στην εκπόνηση της Εθνικής Στρατηγικής για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή, εντούτοις ο βαθμός υλοποίησής της από τους εμπλεκόμενους φορείς είναι χαμηλός και η παρακολούθησή της τόσο από τον φορέα παρακολούθησης, όσο και από τα συναρμόδια Υπουργεία/Υφυπουργεία δεν είναι ικανοποιητικός, εντοπίζει στην έκθεσή της για την προσαρμογή της διαχείρισης των υδάτινων πόρων στην κλιματική αλλαγή η Ελεγκτική Υπηρεσία.
Μεταξύ των ευρημάτων που εντοπίζει η έκθεση, αναφέρεται ότι δεν έχουν εφαρμοστεί μέτρα για περιορισμό της εξάτμισης νερού από φράγματα και λιμνοδεξαμενές, ενώ σημειώνεται και η υπέρβαση των εγκεκριμένων ορίων απόληψης νερού από φράγματα. Επιπλέον, γίνεται αναφορά στο ψηλό κόστος παραγωγής από τις μονάδες αφαλάτωσης, λόγω της ενεργειακής εξάρτησης από συμβατικά καύσιμα. Σημειώνεται επίσης ότι μεγάλο μέρος του ανακυκλωμένου νερού, που προέρχεται από την επεξεργασία λυμάτων, παραμένει αναξιοποίητο ή απορρίπτεται.
Όπως σημειώνει στην έκθεσή της η Ελεγκτική Υπηρεσία, δεν διενεργήθηκε προτεραιοποίηση των μέτρων βάσει αντικτύπου, δεν υπολογίστηκε το εκτιμώμενο κόστος υλοποίησής τους, δεν τέθηκαν ακριβή χρονοδιαγράμματα και δεν συνδέθηκαν με συγκεκριμένες δράσεις προς την επίτευξη του σκοπού.
Επιπλέον, αναφέρει ότι «σημαντικά σχέδια τα οποία εκπονήθηκαν βάσει της Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα (ΟΠΥ) και λαμβάνουν υπόψη την κλιματική αλλαγή στη διαχείριση των υδάτινων πόρων, είτε δεν εφαρμόζονται, είτε η υλοποίησή τους δεν παρακολουθείται επαρκώς».
Αναλυτικότερα, η Ελεγκτική Υπηρεσία αναφέρει ότι η Κυπριακή Δημοκρατία έχει λάβει σημαντικά μέτρα για τη διαχείριση των υδάτινων πόρων μέσω κατασκευής υποδομών (φράγματα, αφαλατώσεις, επεξεργασία λυμάτων), ενώ και η χρήση αφαλάτωσης έχει καταστεί κρίσιμη για την ύδρευση, αντισταθμίζοντας τις επιπτώσεις της μειωμένης βροχόπτωσης.
Ωστόσο, σημειώνει ότι υπάρχουν αδυναμίες στην ολοκληρωμένη διαχείριση των υδάτινων πόρων, όπως ο κατακερματισμός τους και η έλλειψη διασύνδεσης.
Επισημαίνεται, ακόμα, ότι η τιμολογιακή πολιτική δεν αξιοποιείται πλήρως ως μέτρο για βιώσιμη χρήση, ενώ και η εφαρμογή στρατηγικών και σχεδίων, όπως το Σχέδιο Διαχείρισης Ξηρασίας, παρουσιάζει καθυστερήσεις και δεν αξιοποιείται πλήρως για τη βέλτιστη λειτουργία των υποδομών.
Όπως σημειώνει η ΕΥ, υπάρχει αναγνώριση της ανάγκης για βελτίωση της αποδοτικότητας, μείωση του κόστους και αξιοποίηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας στις μονάδες αφαλάτωσης, ενώ τονίζει ότι η αξιοποίηση του ανακυκλωμένου νερού έχει περιθώρια βελτίωσης.
Φράγματα
———-
Εξετάζοντας τα μέτρα που έχει λάβει η Κυπριακή Δημοκρατία για τη διαχείριση των κινδύνων στους υδάτινους πόρους, μέσω δράσεων προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή, αναφέρεται ότι έχουν κατασκευαστεί συνολικά 108 φράγματα, χωρητικότητας 332 εκ. κ.μ. για ύδρευση και άρδευση.
Ωστόσο, σημειώνεται ότι η διαχείριση τους είναι κατακερματισμένη, ανάμεσα στο Υπουργείο Γεωργίας και το Υπουργείο Εσωτερικών και ότι υπάρχει έλλειψη διασύνδεσης μεταξύ κύριων υδατικών έργων, περιορίζοντας την ευελιξία.
Η ΕΥ υπογραμμίζει ότι δεν έχουν εφαρμοστεί μέτρα για περιορισμό της εξάτμισης νερού από φράγματα και λιμνοδεξαμενές, που σύμφωνα με τις πιο πρόσφατες εκτιμήσεις ανέρχεται στο 8%. Σημειώνει ως επιτυχημένες πιλοτικές εφαρμογές για μείωση εξάτμισης (πλωτές μεμβράνες), που όμως δεν έχουν τύχει ευρείας εφαρμογής.
Η έκθεση υπογραμμίζει, ακόμα, την υπέρβαση των εγκεκριμένων ορίων απόληψης νερού από φράγματα, όπως αυτό του Νότιου Αγωγού και της Πάφου, σε σχέση με τους δείκτες ξηρασίας, καθώς και καθυστερήσεις στις αποφάσεις του Υπουργικού Συμβουλίου για την κατανομή νερού.
Αφαλατώσεις
———-
Επιπλέον, αναφέρει ότι έχουν κατασκευαστεί πέντε μονάδες αφαλάτωσης, συνολικής δυναμικότητας 235.000 κ.μ./ημέρα, για απεξάρτηση της ύδρευσης από τη βροχόπτωση.
Ωστόσο, σημειώνεται ότι η μονάδα στην Πάφο καταστράφηκε πρόσφατα και βρίσκεται στο στάδιο αποκατάστασης, ενώ το έργο της διασύνδεσης της μονάδας αφαλάτωσης Βασιλικού με το δίκτυο ύδρευσης βρίσκεται υπό κατασκευή με καθυστερήσεις, με αποτέλεσμα το αφαλατωμένο νερό που παράγεται να διοχετεύεται στο Σύστημα του Νοτίου Αγωγού και να προκύπτει η ανάγκη για επαναδυίλισή του.
Η έκθεση σημειώνει ότι η συνεισφορά των μονάδων αφαλάτωσης είναι κρίσιμη για την κάλυψη των υδρευτικών αναγκών, ιδιαίτερα σε περιόδους ξηρασίας, όπου καλύπτουν έως και το 81% της κατανάλωσης.
Ωστόσο, σημειώνεται ότι είναι αυξημένο το κόστος παραγωγής από τις μονάδες, λόγω ενεργειακής εξάρτησης από συμβατικά καύσιμα και αύξησης του κόστους ενέργειας. Επισημαίνεται επίσης ότι υπάρχουν σημαντικές αποκλίσεις στο κόστος παραγωγής μεταξύ των μονάδων.
Η ΕΥ αναφέρει, επίσης, ότι ορισμένες μονάδες λειτουργούν με μειωμένη παραγωγή ή σε εφεδρεία, χωρίς να εφαρμόζεται πλήρως το Σχέδιο Διαχείρισης Ξηρασίας (ΣΔΞ) για τον καθορισμό λειτουργίας και εφεδρείας των μονάδων.
Επισημαίνεται η ανάγκη για τεχνολογίες βελτίωσης απόδοσης και μείωσης κόστους, καθώς και επένδυση σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, καθώς και η ανάγκη για ταχεία ενεργοποίηση κινητών μονάδων σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, όπως η πρόσφατη καταστροφή μονάδας.
Επεξεργασία λυμάτων
———–
Αναφέρεται, ακόμα, ότι έχουν υλοποιηθεί και λειτουργούν έργα αξιοποίησης ανακτημένου νερού από σταθμούς επεξεργασίας λυμάτων και έχει κατασκευαστεί νέο διυλιστήριο στη Χοιροκοιτία, με αντικατάσταση του Αγωγού Χοιροκοιτίας – Αμμοχώστου. Όπως σημειώνεται, από το 1998 το ανακυκλωμένο νερό αξιοποιείται στην ύδρευση.
Ωστόσο, ενώ η μέγιστη δυναμικότητα παραγωγής ανέρχεται στα 53,9 εκ. κ.μ. ετησίως, το 2023 παρήχθησαν μόλις 28,2 εκ. κ.μ. (52,3%). Σύμφωνα με την έκθεση, μεγάλο μέρος του ανακυκλωμένου νερού παραμένει αναξιοποίητο ή απορρίπτεται.
Τιμολογιακή Πολιτική
——–
Όσον αφορά την τιμολογιακή πολιτική, η Ελεγκτική Υπηρεσία σημειώνει ότι, χωρίς να παραγνωρίζεται το γεγονός ότι το νερό είναι βασικό αγαθό και πρέπει να διασφαλίζεται η πρόσβαση σε όλους, η τιμολογιακή πολιτική πρέπει να είναι εργαλείο συγκράτησης της ζήτησης για το νερό και συνεπώς για τη βιώσιμη διαχείρισή του.
«Η υφιστάμενη τιμολογιακή πολιτική στο νερό ύδρευσης παρουσιάζει ανισότητες μεταξύ των καταναλωτών, αφού καταγράφονται σημαντικές διαφοροποιήσεις μεταξύ των επιβαλλόμενων τελών από τους Τοπικούς Φορείς Ύδρευσης», σημειώνεται.
Όσον αφορά στην άρδευση, η χαμηλή ανάκτηση του κόστους του νερού που παρέχεται δεν συμβάλλει στην προώθηση καλλιεργειών που να συνάδουν με τα νέα κλιματολογικά δεδομένα της Κύπρου, ενώ σημειώνεται και ότι δεν έχουν εφαρμοστεί ακόμα πλήρως οι πρόνοιες των σχετικών Κανονισμών για την τιμολόγηση του νερού που αντλείται από γεωτρήσεις.
Επιπλέον, σημειώνεται ότι δεν έχει αξιολογηθεί η αποτελεσματικότητα της υφιστάμενης τιμολογιακής πολιτικής ως μέτρο προσαρμογής.
Προειδοποιητικές επιστολές Κομισιόν
———–
Σύμφωνα με την έκθεση, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απέστειλε προειδοποιητική επιστολή στην Κύπρο στις 19 Απριλίου, 2023, για τη μη εκτέλεση της απόφασης του Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η οποία αφορούσε στην πλημμελή εφαρμογή της Οδηγίας 91/271/ΕΟΚ, η οποία θέτει κανόνες για τη συλλογή, επεξεργασία και απόρριψη των αστικών λυμάτων.
Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απέστειλε προειδοποιητική επιστολή στην Κύπρο στις 14 Νοεμβρίου, 2024, επειδή δεν προέβη σε περιοδική επανεξέταση των αδειών που εκδίδει για τα ύδατα σύμφωνα με την Οδηγία Πλαίσιο για τα Ύδατα (ΟΠΥ). Η εθνική νομοθεσία της Κύπρου δεν επιβάλλει περιοδική επανεξέταση των αδειών, παρά τις απαιτήσεις της ΟΠΥ.
Σύμφωνα με τα παραπάνω, η Κύπρος καλείται να λάβει άμεσα μέτρα συμμόρφωσης, ώστε να αποφευχθούν περαιτέρω κυρώσεις.
Συμφωνία ΑΗΚ και Κυπριακών Ταχυδρομείων για πληρωμή λογαριασμών ΑΗΚ στα Ταχυδρομεία
